Maymun çiçeği (Mpox) hastalığı; çiçek hastalığına neden olan virüs ile akraba bir virüsle oluşan ve maymunlarda 1958, insanlarda 1970'ten beri görülen bir hastalıktır. Virüs maymun, fare, sincap gibi kemiricilerde bulunmakla beraber doğal kaynak bilinmemektedir.
2022'ye kadar Afrika'da, Afrika'dan gelenlerde ya da Afrika'dan gelen kemiricilerle teması olanlarda görülürken 2022 sonrası böyle özelliği olmayan kişilerde de görülmeye başlamıştır. Ülkemizde de görülmüştür. Bunun üzerine 2023'te Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ) küresel acil durum ilan etmiştir. Alınan önlemlerle 2023 yılı sonunda acil durum kaldırılmıştır.
2022'de hastalık özellikle eşcinsel erkeklerde sık görülmüştür. Virüsün Batı Afrika (soy 2) ve Orta Afrika (soy 1) olmak üzere 2 alt türü vardır. Ülkemiz dahil dünyada daha hafif klinik tablo oluşturan soy 2 türü görülürken, 2023'te Kongo'da başlayan ve dünyaya yayılan enfeksiyonda soy 1b etken olmuştur, ölümler görülmüştür. Bunun üzerine DSÖ 14 Ağustos 2024'te tekrar küresel acil durum ilan etmiştir.
Bulaş yolu: Hastalık, virüsü taşıyan insan ve hayvanların çıkartıları ile doğrudan ya da bunların bulaştığı çarşaf ve havlu gibi eşyalar ile temasla dolaylı yoldan bulaşabilir. Bulaş ciltteki sıyrıklardan ya da göz ve ağız gibi mukozalardan olabilir.
Klinik bulgular: Kuluçka süresi 1-21 ortalama 6-14 gündür. Ateş, kas-eklem ağrısı gibi genel enfeksiyon bulguları yanında makül (cilt seviyesinde), papül (ciltten kabarık), vezikül-püstül (içi sıvı dolu kabarcık) , kabuk şeklinde lezyonlar görülür. Lezyonlar genelde yüz, kol, bacak, avuç içinde görülür. Ağız içi ve genital bölge (makat) lezyon görülebilen yerlerdir. Ayrıca lenfadenopati (beze) görülebilir. Hastalık vücut direnci normal kişilerde 2-4 haftada iyileşirken direnci düşük kişilerde ensefalit (beyin iltihabı), kardit (kalp iltihabı), sepsis, zatürre yaparak ölüme neden olabilir.
Ölüm oranı %11'e kadar çıkabilmektedir. Belirtisiz enfeksiyon nadirdir ve kuluçka süresinde bulaşıcı olmadığı düşünüldüğünden, şikayeti olanlar izole edileceğinden COVİD-19 yaygınlığında bir hasatlık oluşacağı düşünülmemektir. Hasta ile teması olan kişiler 14 gün ya da mümkünse 21 gün izole edilmelidir. Hasta ile bir ay içinde teması olan ya da hastalığın olduğu bölgeye giden ve şikâyeti olan kişiler olası hastalardır. Hastalık tanısı cilt lezyonlarından bazı merkezlerde yapılabilen PCR ile koyulabilir.
Tedavi ve korunma: Yaygın bulunmasa ve kesin faydaları bilinmese de Tekovirimat, sidofovir gibi bazı ilaçlar bazı ülkelerde tedavide kullanılmaktadır. Yine bazı ülkelerde temaslılarda bile kullanılabilen aşısı mevcuttur. 1980 öncesi doğan ve çiçek aşısı olanlar hastalığa karşı kısmi koruyuculuk sahibi olabilir. Bunlarda hastalık gelişse bile ağır seyretmeyeceği tahmin edilmektedir. Hasta ya da şüpheli kişiler maske takmalı, bu kişilere bakım veren sağlık personeli eldiven, maske gibi koruyucu kıyafetler giymeli ve el hijyenine dikkat etmelidir.
