Karaciğer büyümesi (hepatomegali), karaciğer yağlanması ve kronik karaciğer hastalığı gibi nedenlere bağlı olarak karaciğerin anormal bir şekilde büyümesidir. Hepatomegali tek başına bir hastalık olmasa da altta yatan bir sağlık sorununun göstergesi olabilir.
Karaciğer, insan yaşamının devam edebilmesi için hayati organlardan biridir. Aynı zamanda insan vücudundaki en büyük iç organ olan karaciğer ortalama 1-1,5 kilogram ağırlığındadır ve bu da vücut ağırlığının %1,5-2,5’ini oluşturur. Kandaki toksinleri temizlemek ve kan kolesterolünü düzenlemek dahil birçok önemli işlevi yerine getiren karaciğer, vücutta bir filtre görevi görür.
Normal şartlarda karaciğerin normal kabul edilen büyüklüğü 15-16 cm civarındadır. Birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkan karaciğer büyümesi durumunda ise karaciğer 21-22 cm’ye kadar çıkabilir ve bu durum büyüme meydana gelen kişilerin sağ üst karın bölgesinde rahatsızlık ve ağrı ortaya çıkarır.
Karaciğer büyümesinin temelinde karaciğer sorunları yatar. En yaygın nedenler ise hepatit hastalığı, karaciğer yetmezliği, kronik karaciğer hastalığı ve karaciğer yağlanmasıdır. Çok ciddi ve ileri vakalarda kanser de ortaya çıkabilir ancak bu durum yaygın değildir.
KARACİĞER BÜYÜMESİ (HEPATOMEGALİ) NEDEN OLUR?
Karaciğer büyümesi, çoğu zaman altta yatan bir hastalığın belirtisidir. Enflamasyonla (hepatit), yağlanma veya kanserle karaciğer büyümesi ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca akut enfeksiyona bir yanıt olarak ya da ilerlemiş kronik karaciğer hastalığına bağlı olarak karaciğer büyümesi görülebilmektedir.
Karaciğer büyümesine neden olan faktörler şöyle sıralanabilir: Hepatit A, B, C hastalığı, siroz hastalığı, enfeksiyon, kronik veya akut karaciğer hastalıkları, karaciğer yağlanması, karaciğer yetmezliği, genetik bozukluklar ve metabolik bozukluklar, karaciğer kistleri, tümörler, kanser, kalp yetmezliği, viral enfeksiyon olan mononükleoz, lösemi ve lenfoma, safra yolları hastalıkları, karaciğerden geçen damarların tıkanması.
Hepatit hastalıkları: Hepatit A, B ve C dahil olmak üzere virüslerin neden olduğu hepatit veya enfeksiyöz mononükleozun neden olduğu hepatit hastalıkları karaciğerde büyüme meydana getirebilir. Hepatit hastalıkların önlenmesi, aşı olunması veya tedavi edilmesi karaciğerdeki riski azaltabilir.
Siroz hastalığı: Karaciğerin kalıcı olarak hasar gördüğü bir karaciğer hastalığı olan siroz vakalarında da karaciğer büyümesi görülebilir.
Enfeksiyon: Vücutta meydana gelen viral, bakteriyel veya parazitik enfeksiyon hastalıkları da karaciğer hasarı riskini artırarak karaciğerde büyüme ortaya çıkartabilir.
Kronik veya akut karaciğer hastalıkları: Hepatit türleri, siroz, karaciğer yağlanması, karaciğer yetmezliği, hemokromatozis, wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin hastalığı, gaucher hastalığı, amiloid hafif zincir amiloidozu, glikojen depolama hastalığı, neimann-pick hastalığı, orak hücre hastalığı gibi hastalıklar karaciğerde hasar bırakarak karaciğer büyümesine yol açabilir.
Karaciğer yağlanması: Sağlıksız beslenme, obezite veya aşırı alkol kullanımına bağlı ortaya çıkabilen karaciğer yağlanmasında karaciğer büyümesi görülebilir.
Karaciğer yetmezliği: Karaciğer yetmezliği vakalarında da karaciğer hasar alır. Bu hasara bağlı karaciğerde anormal bir büyüme ortaya çıkabilir.
Genetik bozukluklar: Yağ, protein veya diğer maddelerin birikmesine neden olan genetik bozukluklar da karaciğer büyümesi ortaya çıkarabilir. Buna örnek olarak wilson hastalığı verilebilir.
Metabolik bozukluklar: Yüksek tansiyon, kan şekeri ve kolesterol seviyelerini içeren kalp hastalığı, obezite gibi metabolik bozulmalar da karaciğer büyümesine sebebiyet verebilir.
Karaciğer kistleri, tümörler, kanser: Karaciğerde ortaya çıkan kistler ve iyi huylu tümörler de karaciğer büyümesinin nedenleri arasında yer alır. Bunun dışında karaciğer kanseri, lösemi veya lenfoma da karaciğeri büyütebilir ancak kanser teşhisi için çok detaylı tetkiklere ihtiyaç vardır.
Kalp yetmezliği: Kalple ilgili hastalıkların başında gelen kalp yetmezliği de karaciğer büyümesini tetikleyebilecek unsurlar arasında gösterilir.
Viral enfeksiyon olan mononükleoz: Öpücük hastalığı olarak bilinen ve yaygın bir viral enfeksiyon olan mononükleozun karaciğer etkileyip karaciğer büyümesine yol açabildiği değerlendirilir.
Safra yolları hastalıkları: Primer safra kesesi iltihabı ve primer sklerozan kolanjit gibi safra yolları hastalıkları da karaciğer büyümesine neden olabilir.
KARACİĞER BÜYÜMESİ (HEPATOMEGALİ) BELİRTİLERİ NELERDİR?
Karaciğer büyümesinin karakteristik belirtileri karın ağrısı, karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, mide bulantısı-kusma, sarılık, yorgunluk, koyu renkli idrar-dışkı ve ciltte kaşıntıdır. Ancak bazı vakalarda karaciğer büyümesinin herhangi bir semptom göstermediği de olabilir.
Karaciğer büyümesi genel olarak şu belirtilerle ortaya çıkabilir: Karın ağrısı, karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, mide bulantısı ve kusma, sarılık, yorgunluk, idrar veya dışkının koyu renkli olması, ciltte kaşıntı, iştahsızlık, hazımsızlık, dalak büyümesi.
KARACİĞER BÜYÜMESİ (HEPATOMEGALİ) NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Karaciğer büyümesinin hangi sorun ya da hastalığa bağlı olduğunu belirlemek için kan testleri ve görüntüleme testleri yapılmalıdır. İlerlemiş bir hastalık söz konusu ise karaciğer dokusundan alınacak örnek laboratuvar testinden geçirilir. Testlerin ve biyopsinin sonucuna göre ise tedavi seçenekleri belirlenir.
Karaciğer, yeterli sağlıklı dokuya sahip olduğunda kendini onarma ve yenileme süreci başlayacaktır. Karaciğer büyümesi eğer akut bir durumun sonucuysa, soruna yönelik yapılacak tedavi planı iyileşmesini sağlayacaktır. Büyüme kronik karaciğer hastalığının sonucuysa, potansiyel olarak tersine çevrilebilir ve bazı durumlarda yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavide başarı elde edebilir.
Örneğin aşırı alkol kullanımına bağlı sorun nedeniyle karaciğerde büyüme varsa alkolü bırakmak tedavi için atılacak ilk adımdır. Alkolle ilişkili olmayan yağlanmaya bağlı bir sorun varsa, toplam kilonun %10’unu kaybetmek yararlı olacaktır. Ayrıca yüksek kan basıncı, yüksek kolesterolü, yüksek trigliseritleri ve yüksek kan şekerini kontrol altına almak da karaciğer yağlanması ve büyümeyi engellemek için önemlidir.
KARACİĞER BÜYÜMESİ (HEPATOMEGALİ) TEDAVİSİ
Karaciğer büyümesinin tedavisindeki temel kriter, büyümeye neden olan faktörün ortaya çıkarılmasıdır. Eğer bir enfeksiyon söz konusuysa antiviral ilaçlar veya antibiyotik kullanılabilir. Siroz varsa buna yönelik, karaciğer yağlanması varsa diyet değişikliği, hepatit hastalığı söz konusuysa da farklı tedavi yöntemleri denenir.
Ancak karaciğer büyümesinde temel olarak kilo verilmesi, alkolün bırakılması, düzenli egzersiz yapılması ve özünde sağlıklı beslenilmesi önerilir. Bu adımların doğrultusunda karaciğerin normal boyutlarına dönmesi amaçlanır.
KARACİĞER BÜYÜMESİ (HEPATOMEGALİ) NASIL ÖNLENİR?
Karaciğer hastalıklarında olduğu gibi karaciğer büyümesi riskini azaltmak için de uygulanabilecek bazı önlemler söz konusudur. Aslında bunlar önlemden ziyade istisnasız uygulanması gereken yöntemlerdir ancak karaciğer büyümesi açısından risk altında olan kişiler için daha öncelikli olarak uygulanmalıdır.
Karaciğer büyümesi riskini azaltmak için şu adımlar uygulanmalıdır: Sağlıklı beslenilmelidir, kişi sağlıklı kilosunu korumalıdır, alkol kullanımı sınırlandırılmalı, mümkünse bırakılmalıdır, sigara kesinlikle bırakılmalıdır, düzenli olarak fiziksel egzersiz yapılmalıdır, bitkisel veya vitamin takviyeleri doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Toksik kimyasallar dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.
