Orkideler iyi bakıldıklarında yıllarca güzelliklerini koruyabildikleri gibi çiçekleri açtıkça güzelliği artan süs bitkileridir. Dünya üzerinde 800’ün üzerinde cinsi ve 20.000 in üzerinde türleri vardır. Orkideler çoğunlukla tropik bölgelerde yer almaktadırlar.

Evde yetiştirdiğimiz orkideler Güney Amerika, Singapur gibi tropik ve yarı tropik ormanlarda ağaç üzerlerinde kökleri açıkta, havayla temas edecek şekilde yaşarlar. Kökler o kadar gelişmiştir ki hava neminden faydalanabilir ve zaman zaman yağan yağmuru sünger gibi emip içerisindeki besinleri alabilecek yapıdadır.

Ülkemizde en çok satışı yapılan orkide cinsi Phalaenopsis orkidedir, türe has özellikler: kısa gövde yapısı, geniş yapraklar, beyaz, mavi, eflatun renkli çiçekler ve dayanıklı yapıdır. Bu cins yılda 2 defa çiçek açmakta ve ortalama olarak 12 haftaya kadar çiçeklerini barındırmaktadır eğer bakımı güzel yapılırsa yılda 3 veya 4 defa çiçeklenme görülebilmektedir.

Orkide bakımında dikkat edilmesi gereken hususlar;
Işık,
Sıcaklık,
Nem,
Sulama,
Toprak,
Saksı Seçimi,
Budama,
gibi hususlardır.

‘’ IŞIK’’ yani güneş faktörü: ışık tüm bitkiler için olmazsa olmaz bir enerji kaynağıdır ışık sayesinde bitkiler kendileri için organik besin bileşenleri üretirler fakat orkide güneş toleransı düşük bir bitkidir.

Eğer orkide yeterli güneş ışığına ulaşamazsa çiçek açmakta zorluk çekmektedir.

  • Sıcaklık: Orkideler için ideal sıcaklık aralığı 18 ºC  ila 29 ºC arasındadır. Daha yüksek veya düşük sıcaklıklar bitkinizin zarar görmesine sebep olacaktır.
  • Nem: Orkide için ideal ne aralığı %50 ila %80 nem aralığıdır orkideler için yüksek nem daha hızlı büyüme anlamına gelmektedir.
  • Sulama: Orkidenin yaşam koşulları dikkate alındığında genelde yapılan hata orkidenin sık sık sulanması gerektiği ve yüksek su ihtiyacı olduğunun zannedilmesidir. Oysa orkide kökleri gün içerisinde çoğunlukla kurudur. 

Sulama yöntemleri ve detayları ile ilgili daha önce oluşturulmuş detaylı bilgiye direkt olarak alıntı ile yer vermek isterim alıntı yapılan yer: https://www.orkidebakimi.com/2011/10/orkide-sulama.html adresidir.
Alıntı Başlangıcı’’
Daldırma yöntemi ile sulama; Bu yöntemde suyun yaprak aralarına girmesine izin vermeden saksı kova, maşrapa benzeri bir kap içerisine daldırılır. Tüm toprak ıslanana kadar (en fazla 1 dakika) bekletilir ve bir kaç defa daldırıp çıkarılarak sulama tamamlanır. Sudan çıkarılan saksı, suyu süzülerek yerine kaldırılır. Eğer bir süre sonra saksı altlığında su birikirse dökülür. Bu yöntem pratik ve kullanışlıdır ancak orkidelerinizde her hangi bir hastalık görülürse tek kovadan yapılan sulamalarda hastalığın diğer bitkilere sıçraması tehlikesi vardır.

Dökme sulama; Bu yöntem musluk altında veya sulama kabıyla üstten sulama yöntemidir. Orkide sulamada genel kabul görmüş bir kural saksı harcı tamamen ıslanana kadar sulamaktır. Bu nedenle dökme sulamada bol suya ihtiyaç vardır. Eğer su kaynağınız orkideler için uygunsa çeşme altına tutarak sulama yapabilirsiniz.

Ne Zaman Sulama Yapmalıyım?

Saksı Ağırlığı Ölçme

Saksı ağırlığı ölçülerek sulama zamanı tespit edilebilir. Bu yöntemde önce suya doyurulmuş saksı ağırlığı not edilir. İlerleyen günlerde bir kaç gün arayla tekrar saksı ağırlığı ölçülür.  Baş parmağınızı 1. boğumuna kadar saksı harcına soktuğunuzda eğer saksı harcı kurumuşsa sulama vakti gelmiş demektir bu ağırlık not edilerek ileride yapılacak sulamalarda yalnızca saksı ağırlığı ölçülerek sulama zamanı tespit edilir.

Tahta Kalem Tekniği

Aslında sulama zamanı tespit etmede en iyi yöntem baş parmak yöntemidir. Ancak sürekli eller kirlendiği için biraz zahmetli olur. Özellikle ofiste orkide bakımı yapanlar için en uygun yöntem kurşun kalem yöntemidir. Bu yöntemde dışı boyalı, cilalı olmayan tahta kurşun kalem 2,5-3 cm kadar saksı harcının tam merkezine yakın yere batırılır. Zaman zaman kalemin ucu çıkarılıp kontrol edilir. Eğer kalem ucu kurumuşsa sulama yapılır.

Kök Rengine Bakarak Sulama Zamanı Belirleme

Şimdiye kadar öğrenilmesini en fazla tavsiye ettiğim yöntem kök rengine bakarak sulama zamanı tayin yöntemidir. Bu yöntemle şeffaf saksılarda yetiştirilen orkideleri hiç hata yapmadan hangi iklimde hangi, şartta olursanız olun çok uzun yıllar yetiştirebilirsiniz. Yöntem çok kolaydır ve profesyonel yetiştiriciler bile bu yöntemi kullanır.

Daha önce bahsettiğimiz gibi orkideler kökleriyle kısmen fotosentez yapabilen yeşil kök renginde olabilen bitkilerdir. Sulama yapıldığında kökler parlak, çimen yeşili olur bu aynı zamanda sağlıklı kök rengine işaret eder. Sulamadan sonra günler ilerledikçe renk açılır ve grimsi, üzeri unlu gibi pastel renge dönüşür saksı tabanına kadar aynı renk hâkim olduğunda yeniden sulama zamanı gelmiş demektir.

Orkide kökleri sürekli nemli olmayı sevmez zaman zaman hafif kuruma ihtiyaçları vardır.

Sulama Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyim?

Akşam sulamaları bakteriyel ve mantari hastalıklara davet gibidir. Bu nedenle sulama sabah veya öğle saatlerinde yapılmalıdır.

Sulama kök boğazını geçmeyecek şekilde yapılmalı yaprak aralarına su kaçırılmamalıdır. Eğer su kaçarsa kâğıt mendille emdirilerek alınmalıdır.
Saksı altlığında su kalmamasına dikkat edilmelidir.
Hastalıklı bitkiler varsa daldırma yöntemiyle sulama kesinlikle yapılmamalıdır.
Sulama suyu orkidenin bulunduğu ortamla aynı sıcaklıkta olmalıdır.

Ne Sıklıkla Sulama Yapmalıyım?

Dünyanın en geniş çiçekli bitki ailesi için bu sorunun tek bir cevabı ne yazık ki yoktur. Cattleya gibi bazı orkide türleri kurumayı severler, paphiopedilum, phalaenopsis gibi orkide türleri ise her zaman biraz nemli kalmayı severler. Orkide türü yanında bir çok değişik faktör sulama sıklığını etkiler.

Saksı Türü

Orkide bakımında toprak veya plastik saksılar kullanılabilir. Plastik saksılar yukarıdan aşağı doğru yavaş yavaş kururlar. Saksı üzeri kuru olsa dahi saksı merkezi nemli kalabilir. Bu nedenle daha seyrek sulanmalıdır.

Toprak saksılar gözenekli yapısı sayesinde çevreyle etkileşim halindedir. Plastik saksılara göre daha dengeli ancak daha hızlı kuruma yaparlar. Bu nedenle daha sık sulanmaları gerekir.

Saksı Harcı

Saksı harcı karışımına göre sulama sıklığı çok farklılık gösterebilir. Sphagnum yosunu gibi yüksek su tutucu bir malzeme veya ince taneli saksı harcı kullanılıyorsa seyrek sulama yapılmalıdır. Ağaç kabukları ve iri taneli saksı harçları çabuk kururlar bu sebeple daha sık sulanmaları gerekir.

Çevre

Buharlaşma hızı sulama sıklığını önemli ölçüde etkiler. Nemli yerlerde, serin ve durgun havalarda buharlaşma yavaş olacağından seyrek sulama, kuru ortamlarda, sıcak havalarda ve hava sirkülasyonu olan yerlerde kuruma çabuk olacağından sık sulama yapılmalıdır.

Sulama suyu nasıl olmalıdır?

Orkideler su ihtiyacını süngerimsi kökleri sayesinde hava neminden ve yağmurdan karşılarlar. Yağmurun yapısı incelendiğinde içerisinde yer yüzünden havalanan toz zerrecikleri, çeşitli mineraller ve polenler bulunur, toplam çözünmüş madde miktarı (EC=Tuz oranı) çok azdır. Bu koşullar düşünüldüğünde sulama suyu çok az tuz içermelidir.

Toplam Çözünmüş Madde Miktarı (Tuz Oranı)
Şebeke suyu 0,5-0,7 ms/cm
Kaynak suyu 0,25 ms/cm ( Şişe suların üzerinde EC olarak yazar )
Yağmur suyu 0,02-0,1 ms/cm

Sulama Da Kullanılabilecek Sular
Yağmur suyu
Kaynak suları
Şehir şebeke suyu
Ters ozmoz RO (Reverse osmosis)
Deiyonize su

Şehir şebeke suları orkideler için genel de uygun olmamasına karşın son zamanlar da üretilen hibrit türler musluk sularındaki tuzu tolere edebilecek türlerdir. Eğer musluk suyu kullanılacaksa birkaç gün güneşte dinlendirilerek klorun uzaklaşması sağlanmalıdır. Şebeke suyuyla yapılan sulamalarda saksı harcı üzerinde beyaz renkli tortu oluşuyorsa yeni bir su kaynağı bulmakta fayda vardır.

Su kalitesi gübreleme işlemini yakından ilgilendirmektedir. Su kaliteniz düşükse yalnızca gübreleme dönemlerinde daha kaliteli sulama suyu kullanırsanız orkideleriniz tuz zararı görmeyecektir.

Temiz su kaynaklarıyla zaman zaman yapılan sulama, fazla tuzları temizlemenize yardımcı olacaktır.
Tamamen iyonlarından arındırılmış sular yalnız başına kullanılmamalı şebeke suyu gibi başka bir suyla harmanlanarak kullanılmalıdır.

Alıntı bitişi’’

 

  • Toprak; Orkidenin toprağı kendine özeldir, her toprakta yetişmez. Çeşitli lif ve torflar ile hazırlanmış bir karışım ister. Toprak değişimini saksı değiştireceğiniz zaman yapabilirsiniz.
     
  • Saksı Seçimi; Orkidelerin kökleri ışığa ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple orkide saksısı şeffaf ve ışık geçirebilen türde olmalıdır. Saksı değişimi yapılacağı zaman köklere zarar vermemek adına gerekirse saksı kesilerek çıkarılmalıdır ve dışarı çıkan hava kökleri saksı içerisine sıkıştırılmamalıdır.
     
  • Budama, Orkideler çoğunlukla çiçeklendikten sonra 3-4 ay kadar çiçeklerini muhafaza ederler. Çiçekler döküldükten sonra çiçek sapları bir süre daha canlı kalır. Orkide sapınız yeşil olduğu müddetçe hala canlı demektir. Ancak sap kurumaya başlayıp kahverengini aldığında artık çiçekte kalmasının bir yararı olmayacaktır. Kahverengi olan sapı steril bir makas ile çapraz şekilde kesip bitkiden ayırabilirsiniz. Bitki sapı yeşil iken keserseniz, bu kısmı yeni bir orkide üretmek için çelik olarak kullanabilirsiniz.

Sonuç olarak orkideler tüm yetiştirilme koşulları dikkate alınarak özenle bakılmalıdırlar eğer doğru koşullar sağlanırsa bitkinizin ömrü çok daha uzun olacaktır.